Cetinjski manastir

Jedna od najpoznatijih i najvažnijih duhovnih relikvija u Crnoj Gori je pravoslavni Cetinjski manastir.

Cetinjski manastir se nalazi u srcu drevne prestonice Crne Gore - Cetinje, u podnožju planine Orlov Krš . Ranije, Cetinjski manastir se nalazio na drugom mjestu. Sada od drevnih zgrada su sačuvani samo temelji i crkva Rođenja Bogorodice na Čipuru. Manastir je već više od 500 godina rezidencija crnogorskih mitropolita. Cetinjski manastir je, bez preterivanja, srce i duša pravoslavne Crne Gore, koja je u svakom trenutku bila simbol slobode, nacionalne svesti i snažnog duha crnogorskog naroda. Trenutno je to politički i kulturni centar zemlje. Cetinjski manastir je preživio mnoge događaje, koji su se pokazali manje-više znakovim i pokretnim koracima u sudbine Crne Gore.

U manastiru je bila prva crnogorska štamparija, koja je počela sa radom 1493. Prva knjiga je štampana južno slovenskom ćirilicom - Oktoih (može se naći u muzeju manastira).Posle su izašle su sledeće knjige: "Oktoih petoglasnik", "Psalmi", "Molitva", "Četiri jevanđelja". Godine 1880. manastir je otvorio prvu srednju školu u Crnoj Gori.

U manastiru se nalaze relikvije svetog Petra Cetinjskog, Petra I, duhovnog i građanskog vladara Crne Gore, u vreme njegove vladovine su bili napravljeni prvi pisani zakoni i otboreni centralni organi državne vlasti. Pre izgradnje Bilijarde, manastir je bio rezidencijom Petra II Petrovića Njegoša, gospodara, vladara, pesnika i filozofa. U maloj ćeliji se čuvaju neprocenjive relikvije od velikog značaja za hrišćane: dio ruke Svetog Jovana Krstitelja (koji krstio Isusa) i čestica Časnog krsta Gospodnjeg.

Put ovih relikvija u Cetinjski manastir je bio težak i zbunjujući. Poznato je da su svetine Malteškog reda - desna ruka Svetog Jovana Krstitelja, čestica Časnog krsta Gospodnjeg i čudotvorna ikona Bogorodice "Odigitrija Filermska" (prema legendi napisana je jevanđelistom Lukom) - ponjeli su u Rusiju, u Gatčinu. 12. oktobra, 1799 vođa Malteških Vitezova dao je svetine caru Pavlu I. Do 1917. godine, oni su bili u Zimskom dvorcu, i 1919., sveštenik Bogojavljenski, povlačeći sa trupama Judenića, ih je doveo do Revelj. Tada su mošti stigli u Pariz. Relikvije su predale ruskom oficiru, koji je dao Marije Fjodorovne, majka Nikolaja II, koja tada živela u Kopenhagenu. Ona je zaveštala relikvije Cetinjskom manastiru: carica je želela da svetine budu u ovom pravoslavnom mjestu. Nakon njene smrti, mošti su bili kod jugoslovenskog vladara Aleksandra. U jednom зукшщвг, desna ruka Jovana Krstitelja je bila postavljena na bogosluženju u kraljevskoj kapeli u Beogradu. Nakon okupacije Jugoslavije od strane nacista članovi kraljevske porodice su bili primorani da napuste zemlju, s svetine su bili sakrivene u udaljenim crnogorskim manastirima. Dalje su njihovi tragovi izgubljeni. I samo mnogo godina kasnije mošti su zauzeli svoje mesto u manastiru Cetinje.

Ceo manastir u srednjem vijeku bio moćno utvrđenje, opremljeno strelnicama i okruženo šancem ispunjenim vodom. Utvrđenja manastira su očuvana delimično i do sada.
 
Manastir Cetinje počeo je svoju istoriju krajem XV vijeka, a osnivač manastira je Ivan Crnojević. On je vladao Zetom (tako se zvato u to vrijeme jugoslovenska kneževina na teritoriji savremene Crne Gore) 1465-1490. Turski sultan Mehmet II je 1479. godine napao je Zetu, a Ivan je bio prisiljen da napusti zemlju i sakrije se u Italiji. Ovde Ivan posetio je hram Bogorodice u Loretu, Ankona, gdje je dao zavet da izgradi crkvu posvećenu Bogorodici, u slučaju njegovog povratka u domovinu. Mehmet II umro je 1481. godine, a Ivan Crnojević se vraća u Zetu i ponovo preuzima vlast nad ovim zemljama. Uskoro, on napušta svoju rezidenciju na Skadarskom jezeru i ispunjava svoju reč: 1484. godine, u nepristupačnom turcima podnožju Lovćena, on je izgradio dvorac, koji obećao - Cetinjski manastir. Po ugovoru sa tadašnjim mitropolitom Zete Visarionom, episkop Vavila i sva braća Ivana prave ustav manastira. Ovde, iz manastira Vranjina seli se Zetska Eparhija, osnovana Svetim Savom I u 1219. U svom knjizevniku Ivan Crnojević velikodušno poklonio Cetinjskom manastiru zemlje, šume i druge neophodne stvare.

Manastir je bio na brdu Čipur i, prema podacima savremenika, to je bio "mali ali prelepi" manastir. U sredini je bila Crkva Crkva Rođenja Bogorodice, okružena sa tri strane kolonadom. Postoje verovatnoća da su hram izgradili primorski majstori. Na ivicama parcele bile su manastirske zgrade: mala crkva sv. Ap. Petra, ćelije i poljoprivredne zgrade. Na spoljnim zidovima ovih zgrada bile su puškarnice, a čitav manastirimap šanac i ogradu. Ivan je ostavio na vlasti svog sina Đorđe, koji pravio Zetom 1490-1496. Đorđe je poznat po tome, šta u 1494. osnovao je prvu štampariju na slovenskom jugu i ubrzo se prenjeo u Cetinjski manastir. Prvi štampač je bio jeromonah Macarije.

28. septembra 1692. godine u periodu Morejskog rata (1684-1699) Cetinjski manasti je bio u potpunosti uništen. Morejski rat je borba hrišćanske unije, koja uključuje Austriju, Poljsku, Veneciju, Vatikan, takođe sa njihove strane su bili Srbija i Crna Gora, koje su borili protiv Turske. Od 1688. godine venecijanski garnizonje bio smešten u manastiru. Kada su okupatori ušli u manastir, Venecani su minirali, u manastiru je ekspodirala bomba, a venecani su se povukli. Oko 300 turaka je poginulo, a njihov vođa, skadarski paša, Sulejman Bušatli, ranjen je. Paša, daleki potomak graditelja manastira Ivana Crnojevića, u besu je naredio da se sruši nakon strašne eksplozije ostali dio crkve i ćelije monaha. Duhovna rezidencija je bila prebačena u blizini, u manastir Dobrska Ćelija.

U godinama 1701-1704. Mitropolit Danil vratio je manastir Cetinje u normalno stanje i izgradio ga na novom mestu, na padini planine Oro. Sačuvani dijelovi starog manastira korišćeni su za izgradnju novog. Oltarni zid nove crkve je imao kameni reljef sa dvoglavim orlom - grbom Ivana Crnojevi'a, iznad ulaza postoje stara ploča sa tekstom osnivanja manastira, i kolona arkada 2. sprata, koja ukrašena sa starim urezanim slovima. Tokom noći, 24 - 25.decembra za Božić u 1702., pravoslavni crnogorci prema ukazu mitropolita Danila napali su na crnogoraca, koje su vodili tursku politiku i primili islam. Svi ko nije prihvatio pravoslavlje, protjerani su iz zemlje. Ovaj događaj ojačao je unutrašnju zajednicu crnogoraca protiv turaka, što se prenjelo u pesnički ep Petara II Petrović Njegoša "Gorski vijenac".

U 1711, na Cetinje su došli ambasadore iz Rusije - pukovnik Mihail Miloradović (poreklom iz Hercegovine) i kapiten Ivan Lukašević (rođen u Podgorici) sa porukom od ruskog cara Petra I sa predlogom za zajedničku borbu protiv Turske. Godine 1712. 60.000 turaka pod vođstvom bosanskog vizijera Ahmeta paše Šapčelije napali su Crnu Goru. 

17. jula (stari stil) crnogorci su 1712. godine pobedili na Carevom Lazu. U ovoj bitci, gospodar Danilo je ranjen. Ali drugi dio turske vojske krenuo je ka Cetinju i uništio manastir. U 1714 je novi vezir Numan paša Čuprilić sa sto dvadeset hiljada turskih vojnika je prošao kroz cijelu Crnu Goru i zapalio sve na svom putu. Danilo je bio prisiljen da ode u Rusiju zbog pomoći. U 1715., u Petersburgu, Mitropolit Danilo je dobio od ruskog cara Petra I novac za obnovu zemlje, uključujući i izgradnju novih crkava i manastira. Manastir Cetinje je u potpunosti obnovljen 1724.

U godinama 1784-1830. Mitropolit Crne Gore bio je Petar I (Petrović-Njegoš) - Sveti Petar Cetinjski. Godine 1785. bio je u poseti u Rusiji. Tokom svog odsustva, skadarski paša Mahmud Bušatli napao je Cetinje i manastir je ponovo uništen. Tokom sledećeg napada na Crnu Goru, paša je bio ubijen, a njegova lobanja, kao podsetnik, čuva se u manastiru. Sveti Petar je izgradio novu ćeliju, koja je i dalje očuvana. 4 godine posle njegove smrti, 18. oktobra, 1834 održao proslavu ovog Svetca, na koju su došli pravoslavni hrišćani iz svih srpskih zemalja.

Njegovim naslednikom je postao poznati crnogorski pesnik i mitropolit Petar II Petrovič Negoš (1830-1851). Tokom svoje vladavine, manastir je značajno proširio. Zahvaljujući pomoći koju su dobili iz Rusije, izgrađene su dvorišta i kuhinja sa trpezarijom. Petar II je bio sveobuhvatno razvijen vladar. I zbog njegovih raznovrsnih aktivnosti monaškog poseda nije bilo dovoljno. U njegovo vreme škola (osnovana 1834) je radila u manastiru, štamparija (Petar II je doveo u 1833. iz Rusije, ovde su dolazili strani gosti i čak titulovane osobe. U 1838., Petar II je naredio izgradnju novog manastira u blizini rezidencije.

U Cetinskom manastiru, bilo je puno visokih gostiju iz Rusije, uključujući i ruske kneževe. U julu 1889. godine, manastir je posetio Veliki Knez Petar Nikolajević (tada je verenik crnogorske kneginje Milice Nikolaevne), a u julu 1899 - Veliki Knez Konstantin, koji napisao pesmu "Crna Gora".

U 1890-ih godina. Iza manastira ispred je otvorena grobnica u čast vladajuće dinastije. 1896., na gornjem nivoa zvonika sat uređen, preko kojih je mali zvonik.

U godinama 1916-1918. tokom Prvog svetskog rata Cetinje je bio u zoni okupacije austrijskih trupa. Posle rata, 26. novembra, 1918. Crna Goraa se spojila sa Srbijom i 1. decembra 1918. godine Srbija i Crna Gora zajedno sa Slovenijom i Hrvatskom formiraju ujedinjenu Kraljevinu Jugoslavije. Od tada Cetinje prestaje da se zove glavni grad.

Mnogo promena se desilo tokom vladavine sledećeg mitropolita - Gavrilo (Dožić) u 1920-1938 g. U 1925-1927 g on podiže novu rezidenciju, a kula zvonika dobija svoj sadašnji izgled.
Godine 1984. bila je napravljena nova zgrada mitropolije, ali u staroj zgradi rezidencije nalazi se muzejska izložba cetinjske riznice.

Od 1990. godine crnogorski mitropolit je Amfilohije (Radović). U maju 1994. godine Cetinjski manastir je posetio Patrijarh Moskve i Cijele Rusije Aleksej II.

Unutrašnja struktura i izgled Cetinjskog manastira.​

Glavna manastirska crkva posvećena je rođenju Bogorodice. Ovde se nalaze glavne relikvije manastira: mošti Sv. Petra Cetinjskog, desna ruka Jovana Krstitelja, kao i čestica Časnog krsta Gospodnjeg.

Lifehack: u različitim izvorima možete pronaći informacije da je desna ruka Sv. Jovana je smeštena u drugim gradovima i mestima. Tako se desilo da crkvene relikvije bile podijeljene na dijelove tako da su mnogi ljudi mogli dodirnuti svoju moć. Na Cetinju se čuva čitava desna ruka, osim domalog i malog prsta. To su sitne čestice ovih prstiju koje se čuvaju u nebrojenim crkvama i manastirima tvrdeći da to je ruka Jovana Krstitelja.

Pored toga, u crkvi se nalazi i ikonostas, izrezan sa drveta. Prema nekim izvorima, ikonu je nacrtao Nikolaj Aspioti sa ostrva Krf, a sa druge braće Đinovski iz Makedonije. Crkva je poznata po tome što na mestu oltarske slike nalazi se ikona sv. Petra Cetinjskog. Iz tog razloga, često pogrešno pišu da je crkva posvećena tome. U crkvi su sahranjeni: crnogorski knez Danilo I Petrović-Niegoš i njegov brat, vojvoda Mirko, za svoju izvanrednu pobedu nad turcima pod nazivom "mač Crne Gore". U Cetinjskom monastiru je očuvana ćelija sv. Petra Cetinjskog, u kome se čuva čestica relikvija Sv. Feodora Stratilata.

U muzeju manastira možete videti krunu Svetog Stefana Dečanskog, epitrahilj Sveti Sava I, odeću crnogorskih mitropolita i poklone ruskih careva, kao i vredne kolekcije rukopisa i štampanih knjiga 13-19 vekova, na primer, rukopis Jevanđelje Divoš Tihoradića (oko 1350 ).

Između manastira i Dvorca-muzeja crnogorskog kralja Nikole, nalazi se crkva Rođenja Presvete Bogorodice, koai se odnosi Cetinjskom manastiru i smatra se hramom Cetinjske Bogoslovije. U crkvi nalaze se ostaci poslednjeg vladara crnogorskog kralja Nikole (umro je u 1921) i njegove supruge Milena, koji su prenjeti iz ruske crkve u Sanremo (Italija) 1989. godine

Cetinjskom manastiru pripada i manastir Sv. Ilije na Komovima. Jednom je uništen, a 1997. obnovljen je Mihailom Prelevićem i stanovnicima obližnje Kuće. Blizu crkve je izgrađena ćelijska zgrada.Takođe manastiru pripara Zimovnik Sv. Petra Cetinjskog u selu Karuć na Skadarskom jezeru. A iznad manastira nalazi se skit Svetog Jovana Krstitelja.

Na vrhu planine, iza manastira, nalazi se mauzolej vladara Danila, u vidu otvorene kapele. Odavde se pruži pogled na Lovćen, na Jezierski vrh, gde se nalazi mauzolej Petra II Petrovića Njegoša, sagrađeni na mjestu groba - crkve Svetog Petra Cetinjskog.. Ova prelepa crkva 1972. godine uništena je od strane vlasti Tito i bila postavljena moderna, neupadljiva zgrada. Sahranjivanje nalazi se ispod hodnika, ovde stoji skulptura Petra Negoša sa orlom na ramenu.

Legenda kaže da je Njegoš naredio da se sahrani tačno na vrhu ove planine, kako bi mogao uživati u pogledu na cijelu Crnu Goru. Približni su predlagali sahraniti Negoša na najvišoj planini u Crnoj Gori, ali je odbio, objašnjavajući ako u budućnosti bude vladar koji će učiniti više Niogoša za Crnu Goru, onda ga treba sahraniti na najvišoj planini (na planini Bobotov Kuk - na 2523 m nadmorskoj visine u Nacionalnom parku Durmitor).

U manastiru se čuvaju sledeće relikvije:​
 

• Ruka Svetog Jovana Krstitelja;
• Mošti Svetog Petra Cetinjskog (Petra I Petrovića Njegoša);
• Epitrahelj Svetog Save;
• Čestica Časnog krsta Gospodnjeg;
• Kruna kralja Stefana Dečanskog;
• Odeća crnogorskih mitropolita;
• Pokloni ruskih careva;
• Kolekcija rukopisa i štampanih knjiga iz XIX-XIX vijeka;
• Različiti stari crkveni zastori.

Sve ovo čini Cetinjski manastir u Crnoj Gori skladište jednoj od najbogatijih zbirki pravoslavnih relikvija.

Uprkos takvom impresivnom listu važnih relikvija, manastir izgleda prilično skromno - zidanje sa uskim prolazima i malim prostorijama . Takva atmosfera pomaže da se okrenete u sebe i razmislite o savršenim djelima.

Lifehack: s obzirom da u ovoj crkvi uvijek ima dosta ljudi, da biste videli relikvije lokalni monasi daju vrlo malo vremena, i imajte na umu da nećete imati puno vremena za obilazak hrama. U blizini glavnih svetinja unutar crkve ćete imati bukvalno 2-3 sekunde...

Cetinjski manastir možete besplatno posjetiti svaki dan u dnevno vrijeme.

U manastiru postoje strogo pravilo u odnosu na izgled hodhodočasnika i turista. Monasi povremeno podsjećaju da se nalazite u Božjem hramu i zato morate poštovati određena pravila pristojnosti.

Ući u hram možete samo u zatvorenoj odeći: ramena i kolena moraju biti pokrivena (naravno duboko dekolte nisu dozvoljeni), ženama treba marama i suknja.

Lifehack: ako iz nekog razloga vi niste u stanju da se pridržavate ovih pravila, ne brinite, u dvorištu ćete naći prave dužine suknje, marame, pa čak i duge pantalone za muškarce, koji se mogu iznajmiti na ulazu u hram. Sve ovo se daje turistima besplatno, ali naravno, ne smete zaboraviti da vratite posle posete manastira stvari.

Žene u manastiru ne moraju pokrivati svoje glave. Svijeće se stave u dvorištu u posebnom ležištu sa vodom (simbolom prečišćavanja), koje je pokriveno u slučaju kiše.

Lifehack: ako dođete sa grupom, tada ćete doći do relikvija skoro odmah. Ako odlučite da posjetite ovo mjesto samostalno, morate čekati dok ne dođu 10-15 ljudi, a onda će vam biti otkrivene relikvije.

U Manastir se takođe nalazi crkvena prodavnica u kojoj možete kupiti sveće, ikone, suveniri, brojanice (balkanska pravoslavna narukvica od vune i povezana sa prstenom), i još mnogo toga. Ovdje, kao u Ostrogu, možete ostaviti beleške sa imenima rođaka i prijatelja.

Još jedan važan faktor na koji bismo vas upozorili: fotografija je zabranjena u crkvi.
 
Na izlazu iz manastira, sa levoj strani možete naći Reljefnu mapu Crne Gore sa svim detaljima. Okolo je lepa crkva Vlaška sa freskama od strane grčkih majstora. Oko crkve je ograda od turskih puška zaplenjenih tokom rata sa Turcima 1876. godine. Pored još jedna Crkva Rođenja Bogorodice na Ćipure. Ova crkva je atraktivna, jer stoji na temeljima starog Cetinjskog manastira.

U blizini je i Vladin dom, u kome su smeštena dva muzeja - Muzej istorije umjetnosti, umjetnička galerija sa radovima Pierre-Auguste Renoir, Salvador Dali, Pablo Pikaso, Mark Šagal i drugih umetnika. S obzirom da je Cetinjski manastir još uvek se nalazi u centralnom dijelu grada Cetinje, u blizinei postoje dosta raznih istorijskih znamenitosti, atrakcija, kulturne centre i objekte za fotografisanje. Preporučujemo šetnju kroz Starog grad Cetinja, jer ima mnogo lepih i zanimljivih mesta koje vredi posetiti, jer dugi niz godina, ovaj grad je bio glavni grad Crne Gore.

Pored toga, Cetinjski manastir u bilo koje doba godine okružen živopisnom i prekrasnom prirodom, svež vazduh, miran i meri život lokalnog stanovništva i stare ulice sa prijatnim kafićima sigurno će vas baci u bezbrižno i opušteno stanje. Kako se kaže: "Neka ceo svet čeka ..."!
 
1. Najlakši način doći do Cetinje je korišćenje javnog prevoza. Za to potrebno je saznati raspored autobusa u Crnoj Gori.
2. Druga opcija - izlet:
 

• Monastička tura - posjeta manastira Ostroga i Cetinje
• Mini Montenegro- Cetinjski manastir i Cetinje
• Privatni izlet - će pružiti priliku da vidite grad i manastir sa ličnim vodičem.

3. Najjednostavniji, ali prilično skup opcija - iznajmite auto u Crnoj Gori i dođite samostalno.

Raspored službe u Cetinjskom manastiru:

U 5.00 - jutro;
U 6.30 - Božanska Liturgija (u praznicima u 9.00);
U 17.00 - Molitveno bdenje (neposredno pre praznika ili u nedelju).
Isto tako, utorkom i četvrtkom - Akatist Svetom Jovanu Krstitelju i Časnom krstu Gospodnjeg

Želimo vam mir, dobro i strpljenje.
 

---