Katedrala Svetog Tripuna

Katedrala Svetog Trifuna u Starom gradu u Kotoru - je katedrala kotorske katoličke eparhije, izgrađena 1166. Naravno, katedrala nije baš ista što je bila u 12. vijeku, nakon razornih zemljotresa u 1667. i 1997. godine, ali je i dalje izgleda veličanstveno i impresivno. Katedrala je jedna od glavnih atrakcija ovog grada i se nalazi na trgu istog imena u južnom dijelu starog Kotora. 

Katedrala Svetog Trifuna uprkos brojnim rekonstrukcijama je izvanredan primer rimske arhitekture. Trenutno, katedrala je na spisku UNESCO i smatra je dijelom Svjetske baštine "Prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora".

Ovo je jedna od dvije katoličke katedrale Crne Gore, zajedno sa crkvom " Bogorodice", koja se nalazi u gradu Baru.

Zgrada katedrale osvećena 19. jula, 1166 (izgradnja je počela 1124. godine) u ime Svetog Trifuna, koji se smatra svecem Kotora. Na zgradu je palo dosta neprijatnosti, jedan od najtežih trenutaka u istoriji hrama bio je katastrofalni zemljotres 1667. godine. Njegova posledica je bilo uništenje dijela zgrade, tako da su i zvonik katedrale morao da bude obnovljen. Izgrađene od kamena, sa sada hrvatskog ostrva Korčula, visoke kule (visina 33 m. I 35 m) su dobili neke karakteristike u stilu "baroka". Kule međusobno povezane su širokim lukom koji odvaja fasadu zgrade horizontalno. Na gornjem dijelu fasade ima veliki prozor - soket, i luk formira portik,koji se nalazi tačno iznad ulaza katedrale.

1979. godine, u Crnoj Gori bio je još jedan razorni zemljotres i Katedrala Svetog Trifuna je blia između oštećenih objekata. Međutim, do 2003. godine obnovljeni radovi, inicirani od strane UNESCO-a, završeni su širom grada.

Na fasadi katedrale sačuvana je spomen ploča od 1925. godine u čast novog milenijuma od krunisanja prvog hrvatskog kralja Tomislavova.

Najvažnija vrijednost katedrale su relikvije sv. Trifuna, koje se nalaze u kapeli. Postoji i veliki drveni križ, čije tačno poreklo nije utvrđeno.

Pre izgradnje katedrale Svetog Trifuna, na ovom mjestu je bila stara crkva, koju je 809. godine osnivao poznati građanin Andrija Saracenis. Prema mnogim izvorima, u devetom veku on je kupio i relikvije sv. Trifuna od venecijanskih trgovaca koji su ih doveli u Kotor iz Carigrada. Kasnije je crkva bila potpuno spaljena jakim požarom, a gradjani su odlučili da obnove hram u čast njihovog svetog pokrovitelja, ali u veličanstvenoj formi. Inače, telo Andrije Saracenis, koji je dao relikvije gradu i Katedrali, takođe se nalazi u katedrali u sarkofagu, desno od glavnog ulaza u zgradu.

Takođe, jedan od najznačajnijih elemenata unutrašnjosti hrama je šator sa zapanjujućim nadstrešnicom, što je remek-delo gotičke umetnosti. Četiri kolone crvenog mermera iz Kamenari, malog grada pored Kotora, podržavaju osmougaonu troslojnu strukturu, na kojoj se nalazi figura anđela. Na svakom od tri nivoa, kameni rezbariji prikazuju scene iz života sv. Trifuna.
O Sv. Trifunu zna se dosta. On se poštuje u Rusiji, a posebno u Bugarskoj. Trifun je bio mučenik i dobrotvoran. Prvi,koji stradao zbog vere u Hrista, bio je arhiđakon Stefan (u njegovu čast je ime hotela-ostrva Sveti Stefan u Crnoj Gori) i Sveta Tekla. Zbog toga oni se zovu prvi mučenici, ali Trifun je stradao malo kasnije. Za svoj svet i čist život, Trifun je dobio od Boga sposobnost da izleči ljude i dar izgnanstva demona, zbog čega je postao poznat među svojh savremenika.

Trifun je rođen u 232, u selu Kampsadi, u blizini grada Apamea od Frigije na Meander (unutrašnje istorijski region Azije, moderne Turske, u gradu Dinare. Tad je Rimsko carstvo dominiralo, a procvetao kult Mitre (boga sunca) i kult Rimskih paganskih bogova, poreklom iz grčkog panteona.

Ali, na kraju, hrišćanstvo je postalo religijom koja je u potpunosti odgovarala državne vlasti, jer mitraizam, sa svojim dubokim persijskim korenima, uprkos velikoj popularnosti u carstvu nije odgovarao za evropsku svetsku državu. Tako su sveci i mučenici, koji su nekada bili progonjeni rimskim carevima postali su temeljem nove velike državne religije, koja je počela pokrivati cijeli zapadni civilizovani svet,uključujući i naše slovenske zemlje.

Šta se dogodilo Trifunu i zašto je postao sveti mučenik?

Rođen u običnoj hrišćanskoj porodici, on je od mladosti uzgajao guske i drugu stoku. Ranije je pokazao dar lečenja. Više puta je sprečio invaziju skakavaca i drugih insekta u svoje selo i postepeno postao veoma popularan.

Kada za njega je čuo rimski car Gordijan III (244-248 g.), on je odmah počeo da ga traži za lečenje njegove ćerke, koja je bila opsednuta demonom, koji ju mučio nemiloserdno. Naravno, njen otac je bio veoma uznemiren i napokon je našao Trifuna u Frigiji. Trifun je pristao da dođe u Rim, međutim, tri dana pre dolaska demonski duh, proznav o dolasku Tripuna, je izašao u panici iz tela ćerke Gordijana. Car Gordijan primio je Trifuna, koji je u to vreme imao samo 17 godina. Car je bio veoma zainteresovan za njegovu ličnost i tražio da vidi tog duha koji toliko dugo muči njegovu ćerku. Zapravo, car najverovatnije je želeo da ga testira i sazna da li stvarno Trifun poseduje takve super sposobnosti. Trifun se složio i tokom posta se molio šest dana, ujutro sedmog dana pokazao caru i njegovu sinklitu (Vrhovni savet) ovog duha u obliku crnog psa sa sjajnim crvenim očima. I, navodno, na postavljeno pitanje Trifunom zašto duh je bio u telu njegove ćerke, duh je odgovorio sledeće: svi su idolopoklonici, pa za to ući u osobu nije teško, a na pitanje zašto je otišao iz njenog tela, odgovorio je,  da nije mogao ostati u telu duže, jer je Trifun pravi hrišćanin i demoni ne mogu biti pored onog u kome se pominje ime Hrista i koji žive sa ovim imenom.

Ovaj događaj je bio trijumf Trifuna u hrišćanskoj veri, od tada, mnogi prisutni na ovom impresivnom seansu sa zlim duhom su bili šokirani i kasnije primili hrišćanstvo. Gordijan je takođe počeo da favorizuje hrišćanstvo i, dajući Trifunu puno poklona, poslao ga je kući sa zahvalnošću. Kao rezultat ovog slučaja, Trifun je postao poznat daleko izvan svoje domovine.

Ali, nažalost, ovo nije kraj priče. Nakon promene cara na tronu Rimskog carstva se pojavio žestok Trajan Decije (249-251 g.), koji je počeo ozbiljni sistemski brutalni progon hrišćana. Tokom njegove vladavine, bezbroj hrišćana je ubijen, mnogi od njih, u strahu od progona i mučenja su se vratili iz svoje vere u idolopoklonstvo (podsetimo da su idoli u smislu hrišćanstva, su bili Mitra - bog sunca i rimski bogovi). Car Decije odredio svojim biskupijama i hegemonijama svuda proganjati hrišćane i ubiti ih nemilosrdno ako odbiju da se klanjaju rimskim bogovima.

Istočni vicekralj cara Decije - Akilian primio od Decije ukaz o masovnom progonu i istrebljenju hrišćana, odmah se setio Trifuna.

Trifun je bio upozen, ali on nije se krio,jer je shvatio da je došao njegov čas, i da je sada njegova vera će biti predmet ozbiljnog testiranja. Tad Trifun je već imao 26 godina i bio je zreli čovek, koga narod je poštovao. Trifun je shvatio da mora da prođe sve, šta je prošao Isus i šta je on propovedao cijeli život. Trifun je otišao u Nikeju, gde tad je bio eparh Akilian i predao se u njegove ruke.

Akilian je organizovao suđenje u prisustvu velikog broja zvaničnika, službenika, svodnika i običnih ljudi koji su se javili caru. Akilian dugo pitao Trifuna o sebi, svojim uverenjima, i na kraju, pozivajući se na carske uredbe, predložio Trifunu prihvati rimskih bogova i žrtvovanje za njih, a ako Trifun će ispuniti zapovest, on će biti pušten, ako ne - onda će biti kažnjen. Trifun je odgovorio da u njegovom životu on prati svoju slobodnu volju i da služi samo Hristu i sa zadovoljstvom će postati žrtvom...

Akilian je bio bijesan i naredio izbijanje Trifuna tokom tri sata, koji je bio go i vezan za drvo, a zatim ponudio da prihvate svojim bogom Zevsa. Trifun je nazvao Zevsa bezakonskim mađioničarom i tamnim zlim čarobnjakom, a caru je izrazio prezir, nazivajući njegovu sliku bezdušnoj, primorao Akiliana dugo i nemilosrdno mučiti ga u hladnim planinama, a onda u zatvoru, koristeći sofisticirane metode mučenja, ali car ništa od Trifuna i nije postigao.

Jednom ispred svih, tokom mučenja Trifuna u zatvoru, anđeo se pojavio sa sjajnim krunom u rukama. Mučitelji od toga su bili uplašeni, ali Akilian je postao još gore. Kao rezultat toga, Akilian izrekao svoju odluku da osudi na smrt odsecanjem glave Trifunu, jer Trifun je odbio da žrtvuje rimskim bogovima, uprkos svim pokušajima Akiliana. Svetca su izveli van grada i neposredno pre trenutka smrti, kada njegova glava trebala da bude odsečena, prema molitve Trifuna, njegov duh je izašao iz njega, i Trifun je umro. Lokalni hrišćani, njegovo telo su umotali u groblji pokrov i htjeli ga sahraniti u blizini Nikeje, ali Trifun je lično se pojavio svojim sledbenicima i naredio da pokopaju njegovo telo u Kapmsadi, u svojoj domovini, i to je upravo ispunjeno.

Sveti Trifun je dosta imao sličnu sudbinu kao Isus Hrist u Jerusalimu, pre dva i po veka - analogija je skoro potpuna. Čak i njegovo kasnije pojavljivanje svojim sledbenicima posle njegove smrti sa voljom mesta njegove sahrane, u principu, poklapa sa pojavom Hrista svojim učenicima nakon Isusove smrti. Ovim je jak ovaj hrišćanski mučenik,koji čvrsto i namerno prošao do kraja i ostao veran svojoj istinskoj veri i verovanjima, kao prema različitim istorijskim podacima često na njegovom grobu se dešavalo čuda isceljenja, a ljudi dobijali pomoć sa njegovim molitvama. Dalja sudbina Trifuna je povezana sa njegovim relikvijama i čudima, koja se desila kasnije.

Što se tiče relikvija sv.Trifuna, one se nalaze u katedrali sv. Trifuna u Crnoj Gori, u gradu Kotoru. Dio njegovih relikvija je bio donijet 1803. godine u Rusiju. 1819., dio njegovih relikvija je bio smešten u tri malih kovčega, koje su smeštene u ikonu Sv Tripuna u crkvi sv. Tripuna na Naprudnom bulevaru u Moskvi. Kada je crkva zatvorena 1931. godine, ova ikona i čestice njegovih moštiju su prebačeni u crkvu ikone Bogorodice, koja se nalazi na Perejaslavskoj slobodi pored stanice metroa Rižskaja, a u narodu je postala poznata kao "Trifunovskaja".

Hoćemo podsetiti o Sakralnom trouglu Svetog Trifuna u Moskvi. U nevidljivom okom trouglu, koji povezao tri crkve navodno se dešavaju čuda isceljenja i isterivanje zlih duhova. Sastoji se od tri hrama: BM "Znamenje" metro Rižskaja, hram na Naprudnom "Ikone BM "Neočekivana Radost" u Marjina Rosja. Činjenica da su dve od tri crkve nisu zatvorene tokom sovjetskog ateizma, takođe, govori u korist za Trifuna, kao i povećavanje snage Tripunovog sakralnog trougla! Sva ova tri hrama nalaze se blizu jedno drugom, formirajući nevidljivi svetu trougao, koji, nažalost, nije poznato čak i mnogim pravoslavnim !!!

Katedrala Svetog Trifuna i dalje čuva neke tajne. U antičkim vremenima, svi zidovi hrama bili su oslikani freskama, koji do sad nisu očuvani. Nedavno na apsidama i svodima su pronađeni ostaci zidnog slikarstva, napravljenog u vizantijskom stilu. Dokazano je da stvaranje ovih fresaka datira se iz XIV vijeka, ali tačno se ne zna ko je napravio ove freske - grci ili srbi.

Katedrala Svetog Trifuna prikazana je na grbu grada i jedna je od najvažnijih turističkih atrakcija Kotora. Svake godine katedrala privlači brojne turiste iz cijelog svijeta.

 

---